Τη συμβολή του πυλώνα Τηλεπικοινωνιών και Ψηφιακής Αναβάθμισης στην ελληνική οικονομία, την πρόοδο που έχει επιτευχθεί αλλά και τις προκλήσεις για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της επιχειρηματικότητας, της καθημερινότητας των πολιτών και της λειτουργίας του δημόσιου τομέα επισημαίνει η μελέτη Πυλώνα ΤηλεπικοινωνιώνΨηφιακής Αναβάθμισης της Μονάδας Οικονομικής Ανάλυσης και Έρευνας της Eurobank.
Σύμφωνα με τη Μελέτη, η συμβολή του πυλώνα Τηλεπικοινωνιών και Ψηφιακής Αναβάθμισης (ΤΨΑ) στην ελληνική οικονομία, σε όρους ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας παραγωγής είχε αρχίσει να αυξάνεται πριν την πανδημία, φθάνοντας το 2,5% το 2018 και το 2,3% το 2019, από 2,2% κατά μέσο όρο το 20112017.
«Πρασινίζουν» οι εταιρείες τηλεπικοινωνιών εν μέσω αυξανόμενου ενεργειακού κόστους
Στη διετία 20202021 αυξήθηκε σημαντικά, στο 3,3% και 3,5% αντίστοιχα, εξαιτίας των επιδράσεων της πανδημίας του COVID19, που αύξησαν κατά πολύ το προϊόν του κλάδου Τηλεπικοινωνιών, ο οποίος είναι ο μεγαλύτερος του πυλώνα, λόγω των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης (τηλεργασία, τηλεκπαίδευση, κ.ά.).
Παρά την αύξηση αυτή, η συμβολή του πυλώνα ΤΨΑ στην ελληνική οικονομία το 20112021 ήταν σαφώς χαμηλότερη από το μέσο όρο στην ΕΕ, στο 2,4% έναντι 3,5%, διαφορά η οποία στην πραγματικότητα είναι μεγαλύτερη λόγω ελλείψεων στοιχείων προστιθέμενης αξίας για ορισμένες δραστηριότητες σε επίπεδο ΕΕ.
Περιορισμένη η χρήση τεχνολογιών αιχμής
Βάσει των κριτηρίων του δείκτη Δείκτης Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (δείκτης DESI) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Ελλάδα είναι τουλάχιστον από το 2014 ουραγός στον ψηφιακό μετασχηματισμό. Παρά την πρόοδο που σημειώθηκε στην εξαετία 2017–2022 σε απόλυτους όρους, η Ελλάδα παρέμεινε στο χαμηλότερο τεταρτημόριο της σχετικής κατάταξης σε όλες τις επιμέρους κατηγορίες, καθώς η ΕΕ συνέχισε να ψηφιοποιείται με ταχείς ρυθμούς, με αποτέλεσμα η χώρα μας να βρίσκεται σταθερά μεταξύ των τριών χωρών με τις χαμηλότερες επιδόσεις στο γενικό δείκτη DESI.
Κατά την πανδημική περίοδο, σημειώθηκε πρόοδος στην ψηφιοποίηση του δημόσιου τομέα, με αποτέλεσμα, από το 73% του μέσου όρου στην ΕΕ και την 26η θέση το 2019 στο γενικό δείκτη του eGovernment Benchmark, η Ελλάδα να φτάσει στο 89% και την 21η θέση το 2023. Στον αντίποδα, παραμένει χαμηλή η ψηφιοποίηση των ΜμΕ και πολύ περιορισμένη η χρήση τεχνολογιών αιχμής από τις ελληνικές επιχειρήσεις ανεξαρτήτως μεγέθους.
Το 2021, το 38% των ΜμΕ εγχώρια είχε υιοθετήσει έστω και βασικές ψηφιακές τεχνολογίες, έναντι 55% στην ΕΕ, ενώ το 15% όλων των επιχειρήσεων εκμεταλλεύονταν την τεχνολογία του υπολογιστικού νέφους (ΕΕ: 34%) και μόλις 3% τις δυνατότητες που προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνηΑΙ (ΕΕ: 8%). Δύο χρόνια μετά, η απόσταση παρέμενε, τόσο στην ψηφιοποίηση των ΜμΕ (43% έναντι 58% στην ΕΕ), καθώς και στη χρήση του υπολογιστικού νέφους (18% έναντι 39%) και της ΑΙ (4% έναντι 8%).
Η χαμηλότερη του ευρωπαϊκού μέσου όρου επί σειρά ετών επενδυτική ροπή στον πυλώνα ΤΨΑ στην Ελλάδα, λογιζόμενη ως η αναλογία των επενδύσεων στον κύκλο εργασιών, ήταν ένας από τους βασικούς λόγους της μικρότερης συμβολής του πυλώνα στο ΑΕΠ από ό,τι στην ΕΕ, περιορίζοντας ταυτόχρονα τις προοπτικές ανάπτυξής του μεσοπρόθεσμα. Η επενδυτική ροπή του πυλώνα στην Ελλάδα κινούταν πλησίον και ελαφρώς χαμηλότερα του εγχώριου μέσου όρου σε όλους τους κλάδους της ελληνικής οικονομίας το 20112020, στο 6,7% έναντι 7,0%, ενώ υστερούσε περισσότερο σε σχέση με τη μέση επίδοση του πυλώνα ΤΨΑ στην ΕΕ, στο 7,5%, μέγεθος που δεν περιλαμβάνει τις τηλεπικοινωνίες λόγω έλλειψης στοιχείων. 
Ψηφιακές δεξιότητες
Η έντονα αυξανόμενη οικονομική δραστηριότητα στον πυλώνα ΤΨΑ επηρεάζει τον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας, προκαλώντας μετακινήσεις υψηλά εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού. Από στοιχεία του ΟΟΣΑ για άτομα με δεξιότητες χειρισμού τεχνητής νοημοσύνης, προκύπτει έντονος ανταγωνισμός μεταξύ των πλέον προηγμένων τεχνολογικά οικονομιών για την προσέγγιση ταλέντων από άλλες χώρες. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις πλέον πληττόμενες χώρες από απώλειες τέτοιων ταλέντων. Μάλιστα, αυτές ήταν αναλογικά διπλάσιες το 2022 έναντι του 2019, γεγονός το οποίο δείχνει πως το φαινόμενο του brain drain σε ορισμένες ειδικότητες, όχι μόνο δεν εξασθενεί, αλλά κλιμακώνεται.
Σε ό,τι αφορά τις εξελίξεις στη διεθνή ανταγωνιστικότητα του πυλώνα ΤΨΑ, το εξωτερικό ισοζύγιό του (προϊόντων – υπηρεσιών), ύστερα από μια περίοδο βελτίωσης το 20132016, που είχε ως αποτέλεσμα το έλλειμμά του να μειωθεί σωρευτικά κατά 70%, κατόπιν παρουσίασε συνεχή επιδείνωση έως το 2022 και διευρύνθηκε συνολικά κατά 335,5% έναντι του 2016, φθάνοντας στο τέλος αυτής της περιόδου στο μέγιστο από το 2011 επίπεδο των €2,17 δις.
Τόσο η βελτίωση το 20132016, όσο και η επιδείνωση που ακολούθησε, προήλθαν κυρίως από εξελίξεις στο εμπορικό ισοζύγιο του υπότομέα Μεταποίησης ΤΨΑ, συγκεκριμένα από ισχυρή διεύρυνση των εισαγωγών το 20172022, σωρευτικά κατά 158,4% ή €2,57 δις, άνοδος η οποία υπερέβη την ταυτόχρονη έντονη αύξηση των εξαγωγών κατά 109,0% ή €869,6 εκατ.
Επιπτώσεις στο ΑΕΠ
Από την πραγματοποίηση οικονομετρικής εκτίμησης προέκυψε ότι μια μείωση στο μισό της απόστασης που χωρίζει την Ελλάδα από το μέσο όρο της ΕΕ ως προς το επίπεδο ψηφιοποίησης βάσει του δείκτη DESI, θα ενίσχυε το ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ κατά 1,5 ποσοστιαία μονάδα. Μια περαιτέρω βελτίωση της ψηφιοποίησης της χώρας μας, π.χ. στο επίπεδο της Κύπρου, θα προσέθετε ακόμα 0,7 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ στην ανάπτυξη.
Εμβαθύνοντας σε πτυχές της ψηφιοποίησης, η εκτίμηση έδειξε ότι το επίπεδο των ψηφιακών υποδομών, βάσει του δείκτη συνδεσιμότητας του DESI, έχει μικρή άμεση επίδραση στην οικονομική μεγέθυνση. Αντιθέτως, κρίσιμης σημασίας είναι η εκμετάλλευση των υπαρχουσών υποδομών από τις επιχειρήσεις και η ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας στην παραγωγική τους διαδικασία.
Μια σταδιακή αύξηση των επιδόσεων στο δείκτη Ενσωμάτωσης της Ψηφιακής Τεχνολογίας στον ιδιωτικό τομέα σε επίπεδα ανάλογα με αυτά της Κύπρου ή της Τσεχίας, θα ήταν ικανή να αυξήσει τον ετήσιο ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ της Ελλάδας κατά περίπου 1,4 ποσοστιαία μονάδα. Συνεπώς, βασικός στόχος της όποιας εφαρμοζόμενης πολιτικής θα πρέπει να είναι η αποτελεσματικότερη χρήση των ψηφιακών υποδομών από τις επιχειρήσεις και η ενθάρρυνση της περαιτέρω ψηφιοποίησής τους.
