Γράφει ο Γιώργος Σύρος
Η Μαγνησία είχε σημαντικό ρόλο στην έναρξη του Αγώνα της Εθνεγερσίας. Η δράση διαπρυσίων λογίων και υμνητών της Ελευθερίας και της Εθνικής Ιδέας, του Ρήγα Φεραίου από το Βελεστίνο, του Στέφανου Κομμητά από τους Κωφούς, του Άνθιμου Γαζή κ.α. είχαν καλλιεργήσει από νωρίς στου Μάγνητες τον πόθο της Απελευθερώσεως. Επίσης η Μαγνησία γέννησε σκληρούς πολεμιστές που διέπρεψαν στα πεδία των μαχών. Ηρωικός αγωνιστής του 1821 ήταν ο Αλμυριώτης Ιωάννης Βελέντζας[1], ο Αθανάσιος Αθανασίου – Φράγκος[2] και ο Κωνσταντίνος Σακελλίων από τους Κοκκωτούς[3], ο Γιάννης Δήμου, ο Κυριάκος Μπασδέκης[4] και πολλοί άλλοι.
Στις 10 Απριλίου οι Πηλιορείτες Φιλικοί συγκεντρώθηκαν στην οικία του Γιάννη Δήμου στις Μηλιές. Εκεί απεφασίσθη η έναρξη του Αγώνα. Την αρχηγία των επαναστατικών σωμάτων αναλαμβάνει ο μυημένος στην Φιλική Εταιρεία υπό του Ανθίμου Γαζή οπλαρχηγός Κυριάκος Μπασδέκης.
Στις 5 Μαίου εισέρχονται στον Παγασητικό κόλπο επτά υδραίικα και σπετσιώτικα πλοία, με επικεφαλής τον Αναστάσιο Τσαμαδό· Οι Τούρκοι αναγκάζονται να οπισθοχωρήσουν και να καταφύγουν στο Κάστρο του Βόλου.
Η Σημαία που υψώθηκε στις 7 Μαϊου στις Μηλιές Πηλίου. Την σχεδίασε ο ίδιος ο Άνθιμος Γαζής και την κέντησε στο χέρι η αδελφή του αγωνιστή Γιάννη Δήμου Ασημώ. Σε κεντρική θέση ο Σταυρός της Ορθοδοξίας, όπως σε όλα τα επανασταστικά λάβαρα του Αγώνα, επάνω ο Ήλιος της Δικαιοσύνης και κάτω η ημισέληνος, θέση που υποδηλώνει το μίσος προς τους Οθωμανούς
Στις 7 Μαίου ο Άνθιμος Γαζής και ο Πηλιορείτης οπλαρχηγός Κυριάκος Μπασδέκης διοργάνωσαν Σύσκεψη στις Μηλιές. Κηρύσσεται επισήμως η Επανάσταση: Ο Γιάννης Δήμου υψώνει την Σημαία του Αγώνα στο Ναό των Αγίων Ταξιαρχών Μηλεών και από κοινού με τον Φιλικό Γρηγόριο Κωνσταντά καλούν τους Έλληνες στον πανεθνικό ξεσηκωμό.
Στις 8 Μαίου είχε ορισθεί ο ξεσηκωμός των Αλμυριωτών, ωστόσο η μοίρα της πόλεως του Αθάμαντος ήταν προδιαγεγραμμένη. Μόλις ο Αγάς της πόλεως πληροφορήθηκε για τον επερχόμενο ξεσηκωμό, κινήθηκε αστραπιαίως: Αιχμαλώτισε τα γυναικόπαιδα των πενήντα ελληνικών οικογενειών του Αλμυρού στον διαβόητο πύργο[5], απειλώντας τα ότι θα τα θανατώσει αν οι Αλμυριώτες τολμούσαν να εξεγερθούν. Η εξέλιξη αυτή, όπως ήταν αναμενόμενο, «πάγωσε» κάθε σκέψη ξεσηκωμού και οι Αλμυριώτες αναγκάσθηκαν να υπαναχωρήσουν. Ωστόσο οι Αλμυριώτες οπλαρχηγοί δεν έμειναν άπρακτοι. Ο εμβληματικός αγωνιστής Ιωάννης Βελέντζας με 50 μαχητές, ο Κωνσταντίνος Σακελλίων και άλλοι μετέβησαν στο Τρίκερι προκειμένου να συνδράμουν τους υπόλοιπους αγωνιστές, πιστοί στην προκήρυξη της «Βουλής της Θετταλομαγνησίας».
Στις 10 Μαίου σηματοδοτείται η έναρξη του Αγώνα. Το «Ελλάς Ανέστη» αντηχεί στις εκκλησίες του Πηλίου. Ο Κυριάκος Μπασδέκης υψώνει την Σημαία του Γαζή και, επικεφαλής των Ελλήνων αγωνιστών, επιτίθεται στο «Κάστρο του Βόλου, όπου ήταν αποκλεισμένοι οι Τούρκοι. Ακολούθησε μάχη, ωστόσο η πολιορκία αποτυγχάνει λόγω βαρύτατου τραυματισμού του οπλαρχηγού. Ο Κυριάκος Μπασδέκης καταφεύγει στο Τρίκερι και αναλαμβάνει το πρωτοπαλίκαρο του ο Κοντονίκος.
Στις 11 Μαίου συνεδριάζουν οι εκπρόσωποι των Ελλήνων επαναστατών στο Βελεστίνο, στην πάλαι ποτέ πατρίδα του Φέρητος και του Ιάσονος Φεραίου. Συγκροτείται η «Βουλή της Θετταλομαγνησίας» με πρόεδρο τον Άνθιμο Γαζή και καλεί μέσω προκηρύξεως να εξεγερθούν τα 24 χωριά του Πηλίου, ο Βόλος, η περιοχή του Αλμυρού και του Βελεστίνου. Η προκήρυξη αυτή έφερε την θρυλική σφραγίδα του εμβλήματος του Αγώνα: Ο Σταυρός της Ορθοδοξίας χαραγμένος εντός μέλανος κύκλου με το σύνθημα Ελευθερία Μαγνησίας 1821.
Μετά από λίγες ημέρες καταφθάνει στο Κάστρο του Βόλου ο Dramali Pasha, διαλύει την πολιορκία και αναγκάζει τους Έλληνες να καταφύγουν στο Τρίκερι. Ο Dramali πυρπολεί χωριά του Πηλίου και ειδικά τις οικίες των Ελλήνων Φιλικών που είχαν στοχοποιηθεί. Ο Άνθιμος Γαζής καταφέρνει και διαφεύγει αρχικώς στην Σκιάθο και έπειτα στην Σύρο. Αν και η διάρκεια του Αγώνα στην Μαγνησία ήταν βραχύβια (δεδομένης της καταστάσεως στον Αλμυρό), ωστόσο είχε μεγάλη σημασία διότι καθυστέρησε τις ισχυρές δυνάμεις του Dramali, κρατώντας αυτές αποσχολημένες στο Πήλιο και δίνοντας χρόνο στους επαναστάτες της Πελοποννήσου. Ένα χρόνο περίπου μετά ο Dramali θα υποστεί πανωλεθρία στα Δερβενάκια από τον ακαταπόνητο καταδρομέα του 1821, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
[1] Ιωάννης Βελέντζας από τον Αλμυρό. Λαμβάνει μέρος σε πολλές μάχες της Εθνεγερσίας, πολεμά δίπλα στον Μακρυγιάννη, συμμετέχει στην μάχη του Νιοκάστρου το 1825 και λαμβάνει μέρος στα επόμενα κινήματα του 1840, 1848 και 1854. Τέλη του 1854 ο ήρωας πεθαίνει πάμπτωχος στην περιοχή του Πτελεού.
[2] Αθανάσιος Αθανασίου – Φράγκος (1790 – 1860): Γενάρχης της περιώνυμης οικογένειας ηρώων από τους Κοκκωτούς. Πολέμησε στο σώμα του Μάρκου Μπότσαρη και μετά τον θάνατο του ηρωικού Σουλιώτη το 1823 ενετάχθη στο σώμα του Θοδωράκη Γρίβα, γνωρίζοντας τον αγωνιστή Θανάση Παπακόμνο από την Σούρπη.
[3] Κωνσταντίνος Σακελλίων: Φιλικός από τους Κοκκωτούς και πρωταγωνιστής της Εθνεγερσίας στην περιοχή Αλμυρού
[4] Κυριάκος Μπασδέκης: Πηλιορείτης οπλαρχηγός με σπάνια προσόντα και παροιμιώδη ανδρεία, υιός του γενάρχη της ομώνυμης οικογένειας Αστέριου.
[5] Ο πύργος υπήρχε μέχρι το 1979 στην σημ. οδό Μετσόβου στον Αλμυρό, πλησίον της Ευαγγελιστρίας. Είχε τρεις ορόφους και ύψος πάνω από 10 μ.
