Γράφει η Άσπα Γοσποδίνη, Καθηγήτρια Πολεοδομίας & Αστικού Σχεδιασμού, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Γραμματέας Τομέα Χωροταξίας ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής Υποψ. Βουλευτής Μαγνησίας ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής 2023, Υποψ. Ευρωβουλευτής Κίνημα Αλλαγής 2019
Ψηλά στην πολιτική επικαιρότητα των τελευταίων ημερών βρίσκεται η πρόθεση της κυβέρνησης να θεσμοθετήσει την ίδρυση «μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων». Στα επιχειρήματα της κυβέρνησης Μητσοτάκη, επιστρατεύονται επικοινωνιακά τεχνάσματα όπως ότι αν λειτουργήσουν στη χώρα μας τα νέα πανεπιστήμια θα επανέλθουν οι 40.000 φοιτητές που σπουδάζουν σε χώρες του εξωτερικού, και ότι η Ελλάδα είναι η τελευταία χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η τελευταία χώρα παγκοσμίως μαζί με την Β. Κορέα που δεν έχουν ακόμη μη κρατικά πανεπιστήμια. Τελείως ανακριβές! Διότι τα υφιστάμενα πανεπιστήμια στη χώρα μας δεν είναι «κρατικά». Είναι δημόσια αυτοδιοικούμενα ιδρύματα. Και αυτό τεκμαίρεται από πολλές πλευρές: (α) τη διοίκηση των πανεπιστημίων (Συμβούλιο Διοίκησης, Πρύτανης, Κοσμήτορες, Πρόεδροι Τμημάτων, κ.α.) που δεν ορίζεται από το Υπουργείο Παιδείας και το κράτος, αλλά εκλέγεται με διαφορετικές κατά καιρούς διαδικασίες και εκλογικό σύστημα από την πανεπιστημιακή κοινότητα, (β) τους Καθηγητές και τους εντεταλμένους διδάσκοντες που επίσης δεν διορίζονται από το Υπουργείο Παιδείας και το Κράτος αλλά εκλέγονται από ειδικά Εκλεκτορικά Σώματα, (γ) τα Προγράμματα Σπουδών, τη διδακτική ύλη και τη μέθοδο διδασκαλίας που ελεύθερα προσδιορίζουν το Τμήμα, οι καθηγητές και οι διδάσκοντες στα πλαίσια της θεσμικά κατοχυρωμένης ακαδημαϊκής ελευθερίας, χωρίς δικαίωμα παρέμβασης από το Υπουργείο Παιδείας και το Κράτος. Επομένως, τα νέα πανεπιστήμια που ευαγγελίζεται η κυβέρνηση ως «μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά» είτε θα βρίσκονται στην ίδια κατηγορία με τα ήδη υφιστάμενα δημόσια αυτοδιοικούμενα πανεπιστήμια, είτε θα είναι ιδιωτικά ιδρύματα με δίδακτρα και σκοπό τα κέρδη επιχειρηματικών συμφερόντων. Ο σχετικός νόμος της κυβέρνησης Μητσοτάκη που αναμένεται στην αρχή του νέου έτους θα ξεκαθαρίσει τα πράγματα. Ειδικότερα,
- Εάν τα νέα πανεπιστήμια ως «μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά» ιδρύματα πρόκειται να είναι ουσιαστικώς ιδιωτικά πανεπιστήμια με δίδακτρα και σκοπό τα κέρδη επιχειρηματικών συμφερόντων, το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής θα είναι αντίθετο σε αυτή την εξέλιξη.
- Εάν τα νέα πανεπιστήμια ως «μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά» ιδρύματα πρόκειται να είναι ουσιαστικώς μια άλλη παράλληλη ομάδα πανεπιστημίων με δίδακτρα, αλλά ταυτόχρονα με δημόσια πρόσβαση με κανόνες και ακαδημαϊκά κριτήρια, με αυτοδιοίκητο, και χωρίς κερδοσκοπικό χαρακτήρα, τότε το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής θα είναι καταρχήν θετικό και θα προσδιορίσει επακριβώς τη στάση του με βάση πρώτον, τα ακαδημαϊκά κριτήρια ίδρυσης και λειτουργίας των νέων πανεπιστημίων, και δεύτερον, την αναγκαία συνθήκη της στήριξης και ενίσχυσης των υφιστάμενων δημόσιων αυτοδιοικούμενων πανεπιστημίων.
Ωστόσο, τα πολιτικά μηνύματα μέχρι σήμερα δεν είναι καθόλου ενθαρρυντικά. Τα δημόσια πανεπιστήμια της χώρας που εκπαίδευσαν και μόρφωσαν όλες τις γενιές Ελλήνων από την αρχή του νέου Ελληνικού Κράτους μέχρι σήμερα, γνώρισαν και γνωρίζουν μόνον τη συστηματική και σκόπιμη υποβάθμισή τους την τελευταία δεκαπενταετία. Κατά τη διάρκεια τόσο της κρίσης δημόσιου χρέους και Μνημονίων (2009-2018), όσο και στη συνέχεια, της σχεδόν πενταετούς νεοφιλελεύθερης διακυβέρνησης Μητσοτάκη (2019-2024), τα δημόσια πανεπιστήμια της χώρας υποβαθμίζονται και αποδυναμώνονται σκοπίμως για να ανοίξει ο δρόμος του αθέμιτου ανταγωνισμού στα νέα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Ειδικότερα, έχουν υποστεί
- Υποχρηματοδότηση. Πρώτον, υποχρηματοδότηση της έρευνας από τον μοναδικό κύριο φορέα κρατικής χρηματοδότησης της έρευνας, το αμφιλεγόμενης διαφάνειας ΕΛΙΔΕΚ, αλλά και γενικότερα, υποχρηματοδότηση της δημόσιας εκπαίδευσης. Στην Ελλάδα, η δημόσια εκπαίδευση απορροφά μόλις το 7,6% του προϋπολογισμού, ενώ ο μέσος όρος στην Ευρώπη των 27 είναι στο 9,6%, και στην «πτωχότερη της Ελλάδας» Βουλγαρία η δημόσια εκπαίδευση ενισχύεται με το 10,6% του προϋπολογισμού της.
Ανεπαρκείς κτηριακές και ερευνητικές υποδομές: Κτήρια πανεπιστημιακών σχολών που καθυστερούν δεκαετίες να κατασκευαστούν, και όταν ολοκληρώνεται η κατασκευή τους, δεν καλύπτουν πλέον τις σύγχρονες ανάγκες. Έλλειψη προνοιακής πολιτικής για φτηνή στέγαση των φοιτητών, και ιδιαίτερα των φοιτητών ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, κ.α.
- Υποστελέχωση. Πρωτίστως ακαδημαϊκή υποστελέχωση χωρίς νέες θέσεις καθηγητών, χωρίς καν την πλήρη αναπλήρωση των υφιστάμενων θέσεων των καθηγητών που αφυπηρετούσαν για συνταξιοδότηση. Η αναλογία φοιτητών προς καθηγητές έφτασε να είναι στην Ελλάδα 47 φοιτητές προς 1 καθηγητή, όταν στην Ευρώπη είναι 13 φοιτητές προς 1 καθηγητή, και στην «φτωχότερη της Ελλάδας» Βουλγαρία είναι 11 φοιτητές προς 1 καθηγητή.
Παράλληλα δημιουργήθηκε και Διοικητική και ερευνητική υποστελέχωση. Τα ερευνητικά εργαστήρια, η Επιτροπή Ερευνών, και οι διοικητικές υπηρεσίες των δημόσιων πανεπιστημίων δεν έχουν για χρόνια προσλάβει νέους εργαζομένους σε οργανικές θέσεις για την κάλυψη πάγιων και διαρκών αναγκών. Κατά καιρούς, Ευρωπαϊκά προγράμματα και κονδύλια μέσω ΕΣΠΑ κάλυψαν τη μισθοδοσία νέων «εκτάκτων» υπαλλήλων με τεχνάσματα τις Συμβάσεις Έργου ή Ορισμένου Χρόνου, για να καλύψουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες των ερευνητικών εργαστηρίων και των διοικητικών υπηρεσιών των πανεπιστημίων.
Και τώρα το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας κάνει την αρχή με κύμα απολύσεων….
Ως δώρο Χριστουγέννων, η νέα Διοίκηση του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με Πρύτανη τον Καθ. Χαράλαμπου Μπιλλίνη από τον Ιούνιο 2023, έδωσε την απόλυσή σε 100 και πλέον εργαζομένους σε διοικητικές υπηρεσίες του Πανεπιστημίου. Ο ακριβής αριθμός δεν είναι γνωστός, καθώς κρατείται κρυφός. Οι εργαζόμενοι είναι Συμβασιούχοι Έργου ή Ορισμένου Χρόνου ενώ κάλυπταν πάγιες και διαρκείς ανάγκες σε κρίσιμες δομές και υπηρεσίες του πανεπιστημίου όπως η Κεντρική Βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου στο Βόλο, η ΜΟΔΙΠ το συμβουλευτικό όργανο για τη διοίκηση του Πανεπιστημίου το οποίο, μέσα από το συντονισμό των διαδικασιών εσωτερικής και εξωτερικής αξιολόγησης των ακαδημαϊκών μονάδων του Ιδρύματος, η Υπηρεσία διευκόλυνσης της πρόσβασης των ΑΜΕΑ στο πανεπιστήμιο, το Γραφείο Πρακτικής Άσκησης των φοιτητών, η Επιτροπή Ερευνών (ΕΛΚΕ), η Εταιρεία Διαχείρισης και Αξιοποίησης της Περιουσίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, κ.α. Για όλους αυτούς η Σύμβασή τους έληξε στα τέλη του Νοεμβρίου 2023 ή θα λήξει σύντομα στο τέλος του Δεκεμβρίου λόγω της ολοκλήρωσης του Προγράμματος από το οποίο μισθοδοτούνταν (π.χ. Δράσεις ΕΣΠΑ). Η ανανέωση των Συμβάσεων είναι τελείως αβέβαιη, και μάλλον απίθανη.
Μάλιστα, από τους 100 και πλέον απολυμένους και υπό απόλυση εργαζομένους
- πολλοί έχουν υψηλά τυπικά προσόντα με πτυχίο πανεπιστημίου και μεταπτυχιακές σπουδές,
- αρκετοί διαθέτουν ακόμη και είκοσι έτη εργασιακής εμπειρίας στο πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, πάντα ως «έκτακτοι συμβασιούχοι»,
- μερικοί από τους απολυμένους ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες εργαζομένων με σοβαρά προβλήματα υγείας (όπως πρώην καρκινοπαθείς).
- σε κάποιους προς απόλυση εργαζόμενους, οι Συμβάσεις τους είχαν ήδη μετατραπεί σε Αορίστου Χρόνου.
Ως πολιτική της κεντρικής κυβέρνησης Μητσοτάκη, η μη ανανέωση των Συμβάσεων των εργαζομένων στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, αλλά και σε άλλα πιθανόν δημόσια πανεπιστήμια, και η συνεπαγόμενη απόλυσή τους μπορεί να είναι πλήρως ερμηνεύσιμη στα πλαίσια της σκόπιμης διάλυσης των δημόσιων πανεπιστημίων εν αναμονή των ιδιωτικών…..Ωστόσο, τα υφιστάμενα πανεπιστήμια της χώρας μας είναι αυτοδιοικούμενα ιδρύματα. Επομένως, καλούμε τον Πρύτανη και το Συμβούλιο Διοίκησης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
- Να αναδείξουν το αυτοδιοίκητο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
- Να μην εγκαταλείψουν το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας σε ένα σπιράλ υποβάθμισης με την απόλυση εργαζομένων και την διάλυση κρίσιμων δομών και υπηρεσιών του πανεπιστημίου μας. Είμαστε περήφανοι για τις πολιτικές του ΠΑΣΟΚ στη εκπαίδευση και τη δημιουργία του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, και όλων των περιφερειακών πανεπιστημίων στη χώρα μας τη δεκαετία του ’80.
- Να μην επιτρέψουν καμιά απόλυση εργαζομένου που καλύπτει πάγιες και διαρκείς ανάγκες.
- Να ανανεώσουν όλες τις Συμβάσεις των εργαζομένων που απολύθηκαν ή είναι υπό απόλυση ενώ καλύπτουν πάγιες και διαρκείς ανάγκες, αξιοποιώντας άλλα κονδύλια του πανεπιστημίου. Ακόμη και μέρος από τα 2,27 εκ. ευρώ που δόθηκαν στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας για την άμεση αποκατάσταση των ζημιών από τις πρόσφατες καταστροφικές πλημμύρες.
